Crna Gora je 18. decembra 2012. godine, na Međuvladinoj Konferenciji u Briselu, otvorila i privremeno zatvorila Poglavlje 25 „Nauka i istraživanje”. Bilo je ovo prvo poglavlje koje je Crna Gora otvorila i privremeno zatvorila od početka pregovora sa Evropskom unijom 29. juna 2012. godine.
Od tada pa do danas, za protekle tri godine, Crna Gora je učinila mnogo na planu nauke i istraživanja. O tome posebno svjedoči pristupanje EU Okvirnom programu za istraživanje i inovacije „Horizont 2020“ (2014-2020) 1. jula 2014, potpisivanjem Međunarodnog ugovora o pristupanju, čime je crnogorskoj naučno-istraživačkoj zajednici omogućeno da ravnopravno sa kolegama iz zemalja EU učestvuje u projektima koji se finansiraju iz evropskih fondova vrijednih 77 milijardi eura.
Za mlade crnogorske naučnike, ovo predstavlja novu šansu da pokažu i razvijaju svoje potencijale van granica Crne Gore, da u sklopu brojnih međunarodnih projekata uspostave intenzivnu saradnju, ojačaju kapacitete, iskoriste brojne mogućnosti u ovoj oblasti, kako bi promovisali napredak nauke i razvoj crnogorskog drustvo.
Crna Gora je takođe postala punopravna članica još jednog značajnog Evropskog programa za nauku i tehnologiju – COST, 12. maja 2015. godine u Stokholmu. COST podržava umrežavanje istraživača kroz naučne i tehnološke mreže, koje su otvorene: za sve oblasti nauka (uključujući interdisciplinarne), za nove i originalne ideje (inovativne), partnere (javne i privatne, velike i male), istraživače u svim fazama karijere (mlade i starije istraživače). Za period trajanja Horizonta 2020, COST posebno ima za cilj da doprinese jačanju evropskih istraživačkih i inovacionih kapaciteta. Njegove ključne karakteristike u Horizontu 2020 su: podržavanje izvrsnosti, otvorenost i inkluzija, podržavanje novih ideja i razmjena znanja.
Crnogorski istraživači imaju mogućnost da postanu COST eksperti i daju doprinos u evaluaciji predloga COST akcija, kao i da učestvuju u ocjenjivanju rezultata COST akcija, po njihovom završetku. Mladim istraživačima iz Crne Gore u COST akcijama, posebno se nudi mogućnost usavršavanja na trening školama i kratkoročnim naučnim posjetama institucijama zemalja članica COST-a. Od sada, biće omogućeno i organizovanje sastanaka, radionica i trening škola u Crnoj Gori, što do sada nije bio slučaj. COST akcije su komplementarne sa aktivnostima koje Crna Gora sprovodi u Horizontu 2020 – dokazano je da su konzorcijumi koji su formirani u COST-u, bili početna stepenica za uspješnu pripremu predloga projekata za Sedmi okvirni program za istraživanje, kao i Horizont 2020.
Crna Gora je, kroz aktivnosti Ministarstva nauke, ojačala i saradnju sa Evropskom organizacijom za nuklearna istraživanja (CERN), kroz učešće studenata na Studentskoj ljetnjoj školi CERN 2015, program za profesore srednjih škola. U međuvremenu, potpisan je i novi Okvirni program za saradnju Crne Gore sa Međunarodnom agencijom za atomsku energiju (IAEA) za period 2014-2020 godina kojim su nauke i istraživanje definisani kao jedan od prioriteta u saradnji. Aktivno smo uključeni u proces izrade novog Programskog okvira za saradnju Crne Gore i Ujedinjenih nacija (UNDAF) za period 2017-2021. godina, u dijelu aktivnosti koja se odnose na razvoj ekonomije, kroz jačanje veza akademske zajednice i privrede, što je opet jedan od tri cilja definisana u Strategiji naučno-istraživačke djelatnosti Crne Gore 2012-2016.
Kroz učešće u Programu za tržišno orjentisana preduzeća (EUREKA), takođe se daje doprinos razvoju ovoga cilja. Uspostavljanje prvog inpulsnog centra “Tehnopolis” u Nikšiću, kao preteče Tehnoparka, kao i uspostavljanje prvog Centra izvrsnosti u bioinformatici BIO-ICT još jednom potvrđuje opredjeljenje ka ispunjenju ove, ne samo nacionalne, već i evropske politike u oblasti nauke i istraživanja. Na regionalnom planu saradnje u oblasti nauke i tehnologije, Crna Gora je potpisnica Regionalna istraživačko-razvojna Strategija za inovacije kao i potpisnica Ugovora o uspostavljanju Centra za istraživanje i inovacije Zapadnog Balkana. Aktivno se realizuju projekti iz NATO Programa “Nauka za mir i bezbjednost”, a crnogorskim istraživačkim institucijama obezbijeđeno je i finansiranje aktivnosti kroz predpristupne fondove (IPA).
U periodu od zatvaranja Poglavlja, Crna Gora je ojačala i svoju bilateralnu saradnju u oblasti nauke i istraživanja; broj potpisanih sporazuma sa drugim zemljama, među kojima su i NR Kina, Republika Austrija, Republika Italija je 14 i zahvaljujući toj saradnji crnogorski naučnici zajedno sa kolegama iz inostranstva realizuju ukupno 172 naučno-istraživačka bilateralna projekta.
Evropska unija poklanja posebnu pažnju nauci i istraživanju, jer ova oblast predstavlja jedan od najznačajnijih elemenata razvoja svake države. Znanje, kao najznačajniji intelektualni resurs, vremenom sve više dobija na važnosti, a uspostavljanje stabilnog naučnog sistema postaje osnova modernog društva i pokretač unapređenja životnog standarda.
Svojom strategijom i programima, EU je obezbijedila kvalitetne uslove za razvoj naučnoistraživačke djelatnosti, što zahvaljujući temeljnom naučnom pristupu i inovacijama pogoduje ekonomskom rastu. Zatvaranjem Poglavlja 25 “Nauka I istraživanje” Crna Gora je pokazala da je ispunila sve pretpostavke u ovoj oblasti, uskladila svoje politike u nauci I istraživanju sa evropskim ali se i obavezala na stalni napredak u ovoj oblasti, radi svoje naučne zajednice te prosperiteta države I društva.
Ministarstvo nauke
