Prevencija je osnovni princip na kojem počiva savremena medicina. Bilo da je u pitanju redovna kontrola, vođenje zdravog načina života ili pak edukacija, sprečavanje pojave bolesti je mnogo efikasnije nego liječenje. Preventivna zdravstvena zaštita je posebno važna kod pojave malignih oboljenja, zbog čega sistematsko ulaganje u metode poput ranog otkrivanja igra ključnu ulogu u očuvanju javnog zdravlja.
Važnost prevencije prepoznaju ustanove i organizacije iz Crne Gore, koje uz pomoć projekata prekogranične saradnje nastoje da unaprijede kvalitet preventivne zdravstvene zaštite širom zemlje. Ove projekte finansira Evropska unija, za koju je unapređenje i očuvanje javnog zdravlja jedan od glavnih prioriteta.
Opšta bolnica „Blažo Orlandić“ u Baru je u saradnji sa partnerskim instutucijama iz okruženja realizovala više uspješnih projekata prekogranične saradnje u cilju poboljšanja prevencije i detekcije malignih oboljenja. Jedan od takvih projekata je i MELAdetect, koji je podržan kroz Interreg IPA program prekogranične saradnje Hrvatska – Bosna i Hercegovina – Crna Gora 2014-2020, a sproveden u partnerstvu sa Zavodom za javno zdravstvo Zadar, Sveučilištem u Zadru, Agencijom ZADRA NOVA i Medicinskim fakultetom Sveučilišta u Mostaru.
Projekat MELAdetect motivisan je činjenicom da su zemlje Mediterana više izložene sunčevim zracima u odnosu na ostatak kontinenta, pa je u ovom području povećana potreba za podizanjem svijesti o tumorima, posebno melanomu kože, sluznica i oka.
Melanom je najopasniji oblik raka, koji ostavlja malo mogućnosti za izlječenje ukoliko se otkrije u kasnijoj fazi. Zato rano otkrivanje ovog malignog oboljenja povećava šanse za preživljavanje i uspješno liječenje.
Zahvaljujući ovom projektu, Opšta bolnica Bar je dobila vrijednu medicinsku opremu za detekciju melanoma u vrijednosti od oko 60.000 eura. Između ostalog, nabavljeni su digitalni dermatoskop za mapiranje cijelog tijela, zatim UVB lampa, kao i indirektni oftalmoskop.
„Na dermatoskopske preglede kod nas dolaze pacijenti iz svih krajeva Crne Gore, jer su preko medija upoznati da se jedino u našoj bolnici može obaviti ovakav pregled sa mapiranjem cijelog tijela. Osim naših građana, tokom turističke sezone na preglede nam dolaze i turisti koji odmaraju u našoj zemlji. Slična situacija je i sa oftalmološkim pregledima“, kaže za Eurokaz Ninela Plamenac, menadžerka projekata u Opštoj bolnici u Baru.
Kako navodi, svaka primijećena sumnjiva promjena na koži ili oku pacijenta se dijagnostifikuje, evidentira, pohranjuje u računarskom sistemu, te po potrebi upoređuje i prati.
„U sklopu projekta organizovane su i radionice za zdravstvene i nezdravstvene radnike, koji su obučeni da prepoznaju i pravovremeno upute pacijente radi ispitivanja promjena na koži. Takođe, uspjeli smo da podignemo svijest o značaju preventivnih pregleda kože kako bi ljudi svakoj promjeni posvetili dužnu pažnju i na vrijeme počeli sa liječenjem“, dodaje Plamenac.
Ona s ponosom ističe da je Opšta bolnica zajedno sa partnerima značajno premašila zadate ciljeve, pa su tokom trajanja projekta u Crnoj Gori obavili 399 pregleda ili skoro tri puta više nego što je bilo planirano. Takođe, održali su pet ciklusa edukativnih radionica za zdravstvene radnike iz čitave Crne Gore na kojima je prisustvovalo ukupno 142 učesnika. Uspješni rezultati ostvareni su i u Hrvatskoj i BiH, pa je ovaj projekat predstavljen Evropskoj komisiji kao primjer uspješne prakse.
Kao nastavak uspješne saradnje sa kolegama iz Hrvatske i BiH proizišao je projekat ON TIME, koji je bio usmjeren na prevenciju i ranu dijagnostiku karcinoma debelog crijeva i dojke. Projekat je takođe podržan u okviru Interreg IPA program prekogranične saradnje Hrvatska – Bosna i Hercegovina – Crna Gora 2014-2020, a Opšta bolnica ga je realizovala u partnerstvu sa Općom bolnicom Zadar, Zavodom za javno zdravstvo Zadar, Institutom za javno zdravlje Crne Gore i Zavodom za javno zdravstvo Županije Zapadno-hercegovačke.
Uprkos činjenici da je realizacija projekta započeta prilikom izbijanja pandemije bolesti COVID-19, Opšta bolnica je zahvaljujući posvećenosti i dobroj saradnji sa partnerima uspjela da ga uspješno realizuje. U okviru projekta nabavljen je najnoviji model endoskopskog stuba, koji u sebi sadrži dodatke za vršenje kolonoskopije (optičkog ispitivanja debelog crijeva kolonoskopom) i polipektomije (uklanjanja polipa iz debelog crijeva).
Prema riječima Plamenac, novonabavljeni stub ima i dodatak za vršenje gastroskopije, koji služi za prevenciju i rano otkrivanje raka jednjaka, želuca i tankog crijeva.
„Od početka korišćenja endoskopskog stuba, u periodu od oko 18 mjeseci, u našem endoskopskom kabinetu urađeno je ukupno 335 invazivnih endoskopskih procedura. Tokom projekta, naši zdravstveni radnici su imali priliku da se edukuju za rad na pomenutom uređaju, tako da je kompletan hirurški tim bolnice obučen i uspješno vrši invazivne endoskopske procedure“, kaže ona.
Kako dodaje, nabavkom pomenutog vrijednog medicinskog aparata, Opšta bolnica Bar je postala dio Nacionalnog programa za skrining raka debelog crijeva.
Paralelno sa projektom ON TIME, Opšta Bolnica u Baru je zajedno sa partnerima iz Hrvatske i Bosne i Hercegovine sprovela i prekogranični projekat LAB-OP. U sklopu tog projekta instaliran je kasetni pneumatski transportni sistem, koji se koristi za prenos uzoraka krvi i urina unutar bolničkog kompleksa. Ovim kasetnim sistemom, koji funkcioniše po principu vazdušne pošte, omogućena je brža i efikasnija dostava bioloških uzoraka za analizu.
„Opšta bolnica Bar je realizacijom ovih projekata značajno unaprijedila kvalitet zdravstvene zaštite. Osim toga, za naše zaposlene smo obezbijedili bolje radne uslove i modernu opremu, a ustanova na ovaj način ima podstrek za pripremu novih projekata“, naglašava Plamenac.
Ističe i veoma uspješnu saradnju sa partnerima iz Hrvatske i Bosne i Hercegovine.
„Svi partneri su dali svoj maksimum i ujedno bili podstrek i inspiracija jedni drugima, a sve sa ciljem da se podigne nivo zdravstvenih usluga u prekograničnom području i omoguće savremena dijagnostička rješenja kakva se praktikuju u razvijenim evropskim zemljama“, zaključuje Plamenac.
Preventivna zdravstvena zaštita je u fokusu i na sjeveru Crne Gore, gdje se takođe realizuju projekti prekogranične saradnje u oblasti zdravstva. Fondacija za razvoj sjevera Crne Gore (FORS Montenegro) već godinama uspješno koristi bespovratna sredstva Evropske unije kako bi poboljšala kvalitet života u sjevernim opštinama.
U okviru IPA programa prekogranične saradnje Crna Gora – Kosovo 2014-2020, ova nevladina organizacija je sprovela projekat CARES sa namjerom da doprinese poboljšanju zdravstvene zaštite u oblasti reproduktivnog zdravlja u prekograničnom području.
Osim podizanja kvaliteta zdravstvenih usluga, projekat CARES je bio usmjeren na podizanje svijesti o značaju zdravih stilova života u cilju prevencije i ranog otkrivanja raka dojke i grlića materice.
Kako za Eurokaz kaže Tamara Todorović iz FORS Montenegro, projektne aktivnosti činile su obuke za medicinsko osoblje, nabavku opreme i razmjenu iskustava i modela dobre prakse kroz prekograničnu saradnju.
„Pored unapređenja kvaliteta usluga, veoma važan segment projekta bila je i edukacija građana u pogledu važnosti zdravih stilova života i obavljanja redovnih preventivnih pregleda za očuvanje zdravlja i borbu protiv karcinoma dojke i grlića materice. Osim toga, organizovali smo i preventivne preglede za žene kako bi im to postala redovna navika“, kaže Todorović.
Projektom su obuhvaćene opštine Andrijevica, Berane, Bijelo Polje, Gusinje, Petnjica, Plav, Kolašin, Mojkovac i Rožaje u Crnoj Gori, te opštine Peć, Istok, Klina, Dečani i Đakovica na Kosovu. Partner sa Kosova je organizacija ECMI Kosovo.
Tokom projekta, domovima zdravlja na sjeveru Crne Gore uručena je vrijedna oprema poput ultrazvučnih aparata, sondi, kolposkopa i medicinskih instrumenata, ukupne vrijednosti 87.000 eura.
Zahvaljujući uspješnim rezultatima ovog projekta, organizacija u okviru istog programa trenutno sprovodi projekat CARES 2, koji se nadovezuje na prethodni i okviru kojeg je takođe predviđena nabavka vrijedne opreme.
„Ono što ove projekte izdvaja od ostalih je to što kroz informisanje, edukaciju i organizovanje preventivnih pregleda doprinosimo da se neke promjene i zdravstvena stanja uoče na vrijeme, kada bolest još uvijek nije uzela maha, što omogućava uspješniji tok liječenja, a u nekim situacijama spašava ljudski život. Takođe, oprema koja se obezbjeđuje značajno doprinosi unapređenju dijagnostike i liječenja pacijenata, i olakšava rad medicinskog kadra. To nam pruža veliku satisfakciju, kao i želju da nastavimo sa ovakvim projektima“, dodaje Todorović.
Govereći o značaju prekogranične saradnje, Todorivić ističe da se u regionu suočavamo sa istim ili vrlo sličnim izazovima u oblastima kao što su zdravstvo, zaštita životne sredine ili poljoprivreda, a ovakvi projekti su način da zajedničkim snagama doprinesemo njihovom rješavanju.
„Zajednički rad omogućava razmjenu iskustava, znanja i naučenih lekcija, ali i udruživanje resursa, vještina i stručnosti kako bi se postigli što bolji rezultati i unaprijedila efikasnost. Unaprijeđena saradnja između institucija i ljudi su osnov za buduće zajedničke aktivnosti i različite vidove podrške“, naglašava Todorović.
Iz FORS Montenegro pozivaju čitateljke Eurokaza da nađu vremena za preventivne preglede i tako sačuvaju svoje zdravlje, a možda i spasu sopstveni život, kao i da utiču na sve žene u svom okruženju da učine isto.
„Nađi vremena. Spriječi. Živi“, njihova je poruka.
EUROKAZ
Autor: Stefan Bulatović, Ministarstvo evropskih poslova
