Crna Gora je tokom prethodne dvije godine napravila značajne iskorake na planu usklađivanja crnogorske poljoprivrede sa EU politikama i standardima. Poseban napredak postignut je u dijelu unapređenja kvaliteta i afirmacije domaćih proizvoda, kroz zaštitu naziva proizvoda u skladu sa EU šemama kvaliteta.
Kao mala zemlja, Crna Gora se na globalnom i sve zahtjevnijem tržištu ne može pozicionirati sa obimom proizvodnje, ali svakako može visokim kvalitetom poljoprivrednih i prehrambenih proizvoda, ponudom specifičnih, autohtonih i tradicionalnih proizvoda, koji svoju posebnu valorizaciju mogu ostvariti kroz rastuću turističku potrošnju.
Brojne mjere podrške proizvođačima usmjerene na unapređenje kvaliteta domaćih proizvoda, kontinuirana edukacija poprivrednih proizvođača i rad sa njima doveli su do konkretnih rezultata.
Tokom prethodne dvije godine zaštićeno je pet proizvoda: „Njeguški pršut“ – geografskom oznakom, „Pljevaljski sir“ – oznakom porijekla, „Crnogorski goveđi pršut“ i „Crnogorska stelja“ – oznakom porijekla i, nedavno, „Crnogorski pršut“ – geografskom oznakom. U proceduri su zahtjevi za durmitorski skorup i kolašinski lisnati sir, a očekujemo i otpočinjanje procedure zaštite meda i maslinovog ulja.
Prema Zakonu o šemama kvaliteta, poljoprivredne i prehrambene proizvode moguće je zaštititi oznakom porijekla, geografskom oznakom, oznakom garantovano tradicionalnog specijaliteta, gdje proceduru zaštite pokreće grupa proizvođača. Od 2018. godine moguće je zaštititi proizvode i oznakama „Viši kvalitet“, „Planinski proizvod“ i „Sa moje farme“, za koje zahtjev za registraciju može podnijeti jedan proizvođač, što je značajan podsticaj za dalje širenje liste zaštićenih proizvoda.
Procedura zaštite pokreće se podnošenjem zahtjeva za registraciju Ministarstvu poljoprivrede i ruralnog razvoja. Uz zahtjev se dostavlja proizvođačka specifikacija i dokazi navoda koji se nalaze u tom dokumentu. Najzahtjevniji dio je definisanje specifikacije u kojoj se do detalja opisuje proizvod i način proizvodnje. Unose se elementi o dokazanoj reputaciji i istoriji, a specifičnost proizvoda mora biti uslovljena geografskim okruženjem, vještinama ili dokazanom tradicionalnom metodom proizvodnje.
Zaštita proizvoda nekom od navedenih oznaka vrlo je kompleksan proces i zahtijeva posvećenost i zajednički rad. Ministarstvo je usvojilo propise i stvorilo institucionalne pretpostavke za zaštitu proizvoda na nacionalnom nivou. Intenzivno se radilo sa proizvođačima, prvenstveno sa ciljem da im se približe mogućnosti koje imaju kroz politiku kvaliteta i predoče benefiti zaštite proizvoda, kako bi ih podstakli da uđu u proces sertifikacije. Sa zainteresovanim proizvođačima se radilo tokom svake faze ovog procesa, od udruživanja do pisanja proizvođačke specifikacije proizvoda kao osnovnog dokumenta za zaštitu. Podrška lokalne samouprave takođe je važan faktor uspjeha u svim fazama zaštite proizvoda koji je poseban jer nosi, upravo, lokalne specifičnosti, zasnovane na prirodnim karakteristikama i tradicionalnom načinu proizvodnje i koji će, u konačnom, doprinijeti široj prepoznatljivosti i valorizaciji tog područja. Najvažnija je, ipak, uloga samih proizvođača, koji treba da prepoznaju svoj interes i istrajno rade na ispunjavanju zahtjeva koje diktira procedura zaštite.
Zaštita navedenih pet proizvoda u relativno kratkom vremenskom periodu i kontinuirano interesovanje brojnih proizvođača širom Crne Gore da na ovaj način brendiraju svoje proizvode pokazatelj je da je postignuta sinergija svih strana potrebna za postizanje rezultata u ovoj oblasti. Tim povodom, želimo da pohvalimo posvećenost i napore proizvođača pet zaštićenih proizvoda, okupljenih u udruženja – „Udruženje proizvođača njeguških specijaliteta“, udruženje „Pljevaljski sir“, „Udruženje za kvalitet mesa sjevera Crne Gore“ i udruženje „Crnogorski pršut“ sa Cetinja.
Podrška proizvođačima i udruženjima
Ministarstvo poljoprivrede u prethodnom periodu, kako smo već naveli, intenzivno je radilo na stvaranju uslova za primjenu sistema zaštite, propisivanju standarda proizvodnje i edukaciji proizvođača kroz obuke, tematske sastanke i studijske posjete zemljama EU. Proces sertifikacije kvaliteta je besplatan, a podrška se daje za pripremu proizvođačkih grupa, kontrolu kvaliteta proizvoda, studijska putovanja. Poseban fokus podrške posljednjih godina stavljen je na unapređenje prerade na porodičnim gazdinstvima i proizvodnje tradicionalnih proizvoda. Kako bi osigurali da se na porodičnom gazdinstvu na tradicionalan način proizvodi bezbjedan proizvod, donijeta je uredba o zahtjevima higijene koje treba da ispune objekti za preradu u kojima se proizvode manje količine hrane za tržište, a u skladu sa EU politikom.
Proizvođači koji koriste podršku za ulazak u takozvane „šeme kvaliteta“, imaju na raspolaganju i brojne ostale mjere podrške iz Agrobudžeta i EU fondova (IPARD) kao individualni proizvođači, ali i kroz udruženje.
Značajni benefiti za proizvođače i državu
Za članove udruženja proizvođača zaštita proizvoda značiće benefit u dijelu ostvarivanja dodate vrijednosti na tržištu, mogućnost bolje valorizacije, kako kroz rastuću turističku potrošnju u Crnoj Gori, ali i bolje mogućnosti za izvoz na regionalno, evropsko i šire tržište.
Širenje liste zaštićenih proizvoda na nacionalnom nivou i napredak u oblasti politike kvaliteta, za Crnu Goru znači, ne samo unapređenje pozicije domaćih proizvođača, već i stvaranje pretpostavki za otvaranje novih radnih mjesta i dinamičniji razvoj lokalnih i cijele crnogorske ekonomije.
Brendiranje kvalitetnih, specifičnih i autohtonih domaćih proizvoda doprinosi razvoju naše ekonomije, unapređenju turističke ponude, i uopšte daljem razvoju brenda Crne Gore u svijetu.
Mnoga područja u Crnoj Gori poznata su po nekom od proizvoda koji ima jedinstvenu recepturu i svaki od njih je potvrda postojanja tradicije, iskustva i običaja i imaju potencijal za zaštitu. Stoga će Ministarstvo nastaviti da podstiče i podržava, i finansijski i savjetodavno, zainteresovane proizvođače kako bi u budućem periodu imali što više zaštićenih proizvoda i na nacionalnoj i na evropskoj listi.
Izvor: Časopis EUROKAZ
Autorka: Irena Kovačević, savjetnik za odnose sa javnošću u Ministarstvu poljoprivrede i ruralnog razvoja
