Tokom perioda februar – april 2021. godine, grupa od 28 mladih diplomata i državnih službenika iz različitih vladinih institucija u Crnoj Gori učestvovala je u programu pod nazivom „Socijalna kohezija: saradnja, povjerenje i razvoj“. Program je sproveden u okviru regionalne inicijative „Dijalog za budućnost“ i uključivao je niz interaktivnih mrežnih radionica sa poznatim govornicima i stručnjacima koji su promišljali ulogu komunikacije i saradnje u postizanju socijalne kohezije.
Kao dio programa, učesnici su imali priliku podijeliti svoja razmišljanja, stavove i iskustva kroz praktičnu vježbu – B / Vlog za budućnost. Ovo im je bila prilika da obrade jednu ili više tema o kojima se raspravljalo tokom programa, kao i da razrade kako se koncept socijalne kohezije može primijeniti u njihovom radu i / ili radu javne uprave.
Kao najbolji praktični rad izabran je “Društvena kohezija kao preduslov za evropske integracije i održivosti Evropske unije”, koju je napisala Svetlana Kumburović iz Kancelarije za evropske integracije.
„Dijalog za budućnost“ je regionalna inicijativa koju finansira UN-ov Fond za izgradnju mira, koju zajednički provode timovi UN-a i relevantne institucije u Crnoj Gori, Republici Srbiji i Bosni i Hercegovini, s ciljem stvaranja dodatnog prostora za konstruktivan dijalog između građana, zajednica, kao i kao i građani i donosioci odluka promovišući socijalnu koheziju, povjerenje i poštovanje različitosti.
Društvena kohezija kao pretpostavka evropske integracije i održivosti Evropske Unije
Proces evropske integracije ali i samo funcionisanje Evropske unije (EU) najbolja su potvrda nepohodnosti kohezionog djelovanja na svim društvenim nivoima. Kada je u pitanju EU integracija, ne samo da je riječ o opštem interesu i vanjsko-političkom prioritetu naše zemlje, već se radi o jedinstvenom interesu cijelog Zapadnog Balkana za čiji prosperitet i stabilnost članstvo u EU ima krucijalan značaj. S druge strane, i sama EU je zasnovana na koherentnim politikama i zajedničkim interesima država članica, što je ujedno i osnova njenog daljeg postojanja i razvoja.
Evropska integracija kao projekat svih društvenih aktera
Evropska integracija Crne Gore jedno je od rijetkih političkih opredjeljenja zemlje o kojoj postoji širok društveni konsenzus. Bez obzira na brojne društvene podjele i polarizaciju na političkoj sceni, gotovo svi društveni činioci snažno podržavaju evropski put zemlje. Na to ukazuje i posljednje istraživanje javnog mnijenja koje je pokazalo da građani Crne Gore u velikoj većini vjeruju u Evropsku uniju i koristi koje im članstvo donosi[1].
Kako bi integracija bila uspješna, neophodna je saradnja svih segmenata društva jer se jedino takvim pristupom jačaju demokratski procesi te doprinosi sveopštem napretku društva. Imajući to u vidu, državna administracija, NVO sektor, zakonodavna i sudska vlast kontinuirano rade na ispunjavanju preporuka Evropske unije i usklađivanju domaće s pravnom tekovinom EU, stvarajući demokratski temelj koji vodi do dostizanja evropskih standarda. Koncept društvene kohezije zasnovan je na principima slobode, jednakosti i solidarnosti kroz koji se teži razvoju zajedničkih vrijednosti. Budući da je članstvo u EU projekat cijelog našeg društva, opredijeljenje Vlade je da pregovore vodi po principu transparentnosti i inkluzivnosti, uz dijalog s predstavnicima civilnog sektora, koji značajno doprinosi kvalitetu javnih politika. Ipak, potrebno je naglasiti da se ne radi o dobroj volji bilo koje političke elite već je riječ o uslovu koji je, iz gore navedenih razloga, EU definisala za sve zemlje koje pretenduju da budu članice Unije.
Kao jedan od najkompleksnijih reformskih procesa novije istorije, proces EU integracije vođen je društvenim interesom i poboljšanjem kvaliteta života građana, zbog čega se ne smije zanemariti njihova pravovremena informisanost i uključenost. Nezaobilazno, pretpostavka kohezivnih društava je i visok stepen društvenog povjerenja dok njegov izostanak podstiče podjele koje podrivaju cjelokupan društveno-ekonomski razvoj. Imajući u vidu navedeno, iako iscrpan i zahtjevan, čini se da proces evropske integracije nema alternativu jer za cilj ima stvaranje društva po mjeri građana.
Zapadni Balkan na zajedničkom zadatku
Evropska integracija Zapadnog Balkana sama po sebi je cilj ujedinjene Evrope, iako za takav konačan scenario svaka od zemalja mora ispuniti veoma oštre kriterijume. S druge strane, ovakvo spoljnopolitičko opredjeljenje zemalja regiona je snažan pokretač reformskih procesa koji uslovljava potpuno uspostavljanje vladavine prava a tim i stvaranje pretpostavki za ekonomski prosperitet Balkana.
EU i njene unutrašnje politike podložne su konstantnim promjenama i razvoju, a evropska perspektiva Zapadnog Balkana umnogome se zasniva na sposobnosti regiona da se prilagodi ovim promjenama. Proces proširenja je za EU geopolitičko pitanje, a na Zapadni Balkan gleda se kao na jedinstveni prostor na kojem se kroz jačanje solidarnosti i skladan razvoj, teži smanjenju razlika. Na to upućuje i Strategija za vjerodostojna perspektivu Zapadnog Balkana (2018)[2] koja, iako proklomije napredak zasnovan na zaslugama, potvrđuje budućnost regiona kao geostrateške investicije u stabilnu i snažnu Evropu baziranu na zajedničkim vrijednostima.
Učestale su poruke s evropskih adresa da investiranje u stabilnost i prosperitet Zapadnog Balkana znači investiranje u bezbjednost i budućnost same Unije. Upravo se kroz regionalnu politiku doprinosi unapređenju kvaliteta života građana i snaženju ekonomske održivosti država članica i same EU. Takođe, regionalna politika, pored ostalog, ima za cilj uspostavljanje socijalnog balansa Unije budući da se podrška usmjerava na slabije razvijene regione.
Kohezija kao pretpostavka održivosti Unije
EU je prepoznata kao najuspješniji oblik udruživanja država i kao takva predstavlja jedinstvenu društvenu tvorevinu. Ona je najprije bila usmjerena na promociju kohezije unutar svojih članica, a tek daljim razvojem javila se potreba za pružanje podrške državama koje nijesu dio Unije. Upravo je jačanje društvene participacije jedno od ključnih ciljeva EU, što je potvrđeno i na Lisabonskom samitu Evropskog Savjeta[3] kada je društvena kohezija proglašena za jedan od tri ključna strateška cilja EU. Moto zajednice evropskih država je da podstiče članice da sprovode politike koje će pomoći da one ali i sama Unija postanu kohezivnije zajednice usmjerene na ublažavanje međusobnih razlika. Za realizaciju ove namjere potrebno je da su evropske ali i institucije unutar zemalja članica, spremne da podstaknu nastanak zajedničkih vrijednosti, međusobne saradnje članova društva a time i njegov ekonomski razvoj.
Društvene vrijednosti evropske politike oslikavaju se u primarnim dokumentima EU. Tako prema ugovoru o Evropskoj uniji (Nica, 2002)[4] Unija, između ostalog, ima za cilj podsticanje uravnoteženog, trajnog privrednog i društvenog razvoja i visokog nivoa zaposlenosti, stvaranjem prostora bez unutrašnjih granica, jačanjem kohezije i uspostavljanjem ekonomske i monetarne unije. Takođe, cilj joj je da vodi zajedničku spoljnu i bezbjednosnu politiku, da jača zaštitu prava i interesa svjih državljana te da ojača Uniju kao prostor slobode, bezbjednosti i pravde, podizanjem nivoa i kvaliteta života. Lisabonskim ugovorom (ratifikovan 2009)[5] se definišu socijalni ciljevi Unije koji obuhvataju punu zaposlenosti i društveni napredak, borbu protiv diskriminacije, promociju pravde i iskorjenjivanje siromaštva, a proklomuje se i promocija društvenog jedinstva u cilju smanjivanja razlika između različitih regiona EU.
Navedeni primjeri kohezione politike upućuju na zaključak da je proces EU integracije moguć jedino spoznajom zajedničkog interesa i aktivnim učešćem svih društvenih aktera na nacionalnom i regionalnom nivou. S druge strane, bez principa zajedništva i sama EU bi izgubila svoju svrhu postojanja. Važno je naglasiti da društvena kohezija nastaje kao proizvod politika usmjerenih na razvoj društvene svijeti i participacije što podrazumijeva i snažne institucije orjentisane na postizanje ovog cilja.
[1] Rezultati istraživanja koje je za potrebe Delegacije EU u Crnoj Gori sprovela Agencija DeFacto krajem 2020. pokazuju da 77,6% crnogorskih građana ima pozitivan stav o EU (u odnosu na 66,1% u decembru 2019.) a smanjuje se broj onih koji imaju negativan stav, 17,7% u decembru 2020 (u odnosu na 24,3% u decembru 2019.). 74,8% podržava članstvo svoje države u EU dok je 22, 3% protiv što je veliki porast u odnosu na decembar 2019. kada je članstvo podržavalo oko 66% građana, dok je 23% bilo protiv. Istraživanje pokazuje da bi, ukoliko bi sada bio raspisan referendum, čak 85,7% izašlih glasalo za članstvo Crne Gore u EU.
[3] https://www.consilium.europa.eu/ueDocs/cms_Data/docs/pressData/en/ec/00100-r1.en0.htm
[4] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/HR/TXT/?uri=CELEX:12002M/TXT
