Nedavno održani samit lidera članica Američko-jadranske povelje na kojem je učestvovao potpredsjednik SAD Majk Pens je najbolje pokazao koje mjesto i ulogu u regiji i širim okvirima ima Crna Gora.
Sve ovo govori da u Crnoj Gori veoma odgovorno pristupamo saradnji sa susjedima i pripremama za budući status države članice EU, uz razumijevanje da, naravno, pregovarački proces ostaje najvažnija oblast našeg djelovanja, u okviru koga imamo vrlo precizan kalendar rada i napredovanja prema članstvu kaže u intervjuu Pobjedi ministar za evropske poslove Aleksandar Andrija Pejović. Ističe da EU i pored važnih unutrašnjih tema koje su na dnevnom redu pomno prati sprovođenje reformi i đešavanjau Crnoj Gori i regionu.
POBJEDA: U julu je održan samit lidera ZB u Trstu. Koji su zaključci i može li se reći da je regioni dalje u fokusu EU?
PEJOVIĆ: Glavne teme samita u Trstu su obuhvatile oblasti od značaja za uspješno sprovođenje procesa evropske integracije država regiona, poput snaženja saradnje u oblasti malih i srednjih preduzeča, povezivanja u oblasti nauke i informatičkog sektora, saradnje mladih, pitanja vladavine prava i borbe protiv korupcije, borbe protiv terorizma, ekstremizma i radikalizma, kao i rješavanja migracijskih izazova. Samit u Trstu je potvrdio uspješnost Berlinskog procesa i ideje da se kroz povezivanje i snaženje regionalne saradnje, sprovođenje zajedničkih infrastrukturnih i drugih prioritetnih razvojnih projekata doprinese stabilnosti, ekonomskom napretku, zajedničkom radu na dostizanju evropskog kvaliteta života i bržem i kvalitetnijem integrisanju u EU.
Posvećenost Crne Gore regionalnoj saradnji se pokazala i učešćem predsjednika Vlade Duška Markovića na neformalnom sastanku premijera država regije u Draču prije dva dana. Naravno, nedavno održani posebni samit lidera članica Američko-jadranske povelje na kojem je učestvovao potpredsjednik SAD Majk Pens, najbolje je pokazao koje mjesto i ulogu u regiji i širim okvirima ima Crna Gora. Sve ovo govori da u Crnoj Gori veoma odgovorno pristupamo saradnji sa susjedima i pripremama za budući status države članice EU, uz razumijevanje da, naravno, pregovarački proces ostaje najvažnija oblast našeg djelovanja, u okviru koga imamo vrlo precizan kalendar rada i napredovanja prema članstvu.
POBJEDA: Prošlo je pet mjeseci od potpisivanja rimske deklaracije i zvaničnog plasiranja ideje o Evropi u više brzina. Sta ovaj koncept tačno znači i gdje je tu Crna Gora?
PEJOVIĆ: Koncept Evrope u više brzina je zapravo odgovor na akumulirano stanje stalnih kriza koje je zahvatilo EU usljed sve dubljih razlika i neujednačenosti na unutrašnjem planu i suočavanja s vanjskim krizama koje su otvorile mnoga pitanja. Činjenica je da Evropa 21. vijeka nije ista kao što je bila prije dvadeset ili više godina. Države članice, sadašnjih 28, se nalaze na različitom stepenu političkog, ekonomskog i ukupnog društvenog razvoja, te u skladu s tim i neujednačenih kapaciteta za odgovore na važna pitanja i bržu i dublju integraciju u pojedinim oblastima zajedničkog funkcionisanja.
Upravo to pokazuje činjenica da neke članice EU još nisu ispunile kriterijume iz Mastrihta i postale dio eurozone, dok neke druge ne ispunjavaju kriterijume šengenske zone ili joj ne žele pristupiti. Iako još nije sasvim jasno kako će se ovaj koncept razvijati u praksi, izvjesno je da je ideja Evrope u više brzina usmjerena na jačanje integracije u određenim, ključnim oblastima poput ekonomskog rasta i zapošljavanja, snaženja eurozone, izgrađnje odbrambene dimenzije EU, suzbijanja ilegalnih migracija, viznoj i politici azila i sl. Naravno, važno je voditi računa da to ne produbi podjele među državama članicama, nego kroz ovaj proces osnaži solidarnost i jedinstvo, što je izuzetno težak zadatak. Usvajanjem rimske deklaracije potvrđena je evropska perspektiva država koje dijele evropske vrijednosti i žele da budu članice EU. I pored važnih unutrašnjih tema koje su na dnevnom redu, u evropskim strukturama se pomno prati sprovođenje reformi i dešavanja u regionu. Crna Gora je, kroz sprovođenje reformi i napredovanje u pregovaračkom procesu, pokazala opredijeljenost da bude dio ujedinjene Evrope.
Ta odlučnost neće jenjavati ni u narednim fazama našeg evropskog puta. Naprotiv, svaki rezultat na tom polju i korak bliže članstvu je snažan motiv za dalji rad na polju evropske integracije.
POBJEDA: Kako očekujete da će se odvijati proces istupanja Velike Britanije iz članstva u EU?
PEJOVIĆ: Činjenica je da će pregovori o izlasku Velike Britanije iz EU obilježiti mandat ove Komisije i Parlamenta, posebno u dijelu traženja modela za uređenje prije svega trgovinskih i pravnih, ali i niza drugih odnosa. EU i Velika Britanija su strukture prije svega demokratskih kapaciteta, čije institucije su spremne da se nose i s tako krupnim izazovima, te se radi na tome da svakodnevne posljedice po život njihovih građana budu svedene na minimum.
Velika Britanija je 29. marta 2017. i formalno dostavila notifikaciju Evropskom savjetu da traži izlazak iz EU, čime je aktiviran član 50 Ugovora o funkcionisanju EU koji podrazumijeva da će pregovori trajati dvije godine, odnosno do 29. marta 2019, kada ugovor o izlasku iz EU stupa na snagu i kada će prestati da važe osnivački ugovori EU.
Prvi korak u novonastaloj situaciji je formalizacija principa “razilaženja” i definisanje prirode budućih odnosa, te rasprava u Evropskom parlamentu i odobrenje Ugovora o povlačenju Velike Britanije iz Unije. Dosad održane runde pregovora na kojima su razmatrane ključne teme koje se odnose na očuvanje prava građana EU i Velike Britanije, finansijsko poravnanje između EU i VB i granicu prema Sjevernoj Irskoj, su pokazale da su ovo prva ključna pitanja čije će rješavanje omogućiti novu fazu nakon što oktobarski samit šefova država ili vlada EU donese odluku o novim koracima. Pregovarač EU za izlazak VB Mišel Barnije je jasno saopštio da je ovo crvena linija ispod koje Brisel neće ići. Istovremeno, u britanskom Parlamentu ne postoji solidna većina za tzv. “tvrdi izlazak”. Konzervativci se zalažu za scenario koji podrazumijeva puno napuštanje jedinstvenog tržišta EU, carinske unije EU, ukidanje slobodnog protoka rađnika s EU i ukidanje nadzornog mehanizma Evropskog suda pravde. Vidimo da su laburisti upravo sebe pozicionirali kao partiju tzv. “mekog izlaska” odnosno traže prelazno razdoblje za carinsku uniju i jedinstveno tržište i nakon marta 2019, uz prihvatanje nadležnosti Evropskog suda pravde i pravo EK da u ime VB sklapa trgovinske sporazume.
0 tome koliko je važno definisati buduću prirodu trgovinskih odnosa EU i VB, govore i podaci da oko 44% britanskog izvoza je u zemlje EU, oko 16% u zemlje s kojima EU ima već zaključene sporazume o slobodnoj trgovini, a oko 20% u SAD. Takođe, trenutno se oko 80% razmjene EU u stranoj valuti odvija preko Londona, kao i 30% ukupnog bankovnog kreditiranja na nivou EU.
Nastavljamo modernizaciju granične infrastrukture
POBJEDA: Vidimo da je, nakon dogovora Turske i EU, došlo do prekida balkanske rute. Da li je ova ruta u potpunosti zatvorena, imamo li nove izazove i nove linije kretanja ljudi iz Afrike i Azije prema EU? Gdje je tu Crna Gora?
PEJOVIĆ: Dogovor Ankare i Brisela iz prošle godine je doprinio značajnom smanjenju priliva migranata iz Turske koji su dolazili preko Grčke i Bugarske, odnosno istočne rute i dalje išli prema državama EU zapadnobalkanskom rutom. Osim toga, sredinom ovog mjeseca su počele pojačane kontrole na eksternim granicama EU, s ciljem zatvaranja sredozemne rute koja je odnijela veliki broj ljudskih života prilikom ilegalnih prelazaka granice, posebno iz Libije u Italiju.
Primjetno je i da se u posljednje vrijeme migrantska ruta promijenila i da sve više migranata dolazi dužom, ali sigurnijom rutom, preko Maroka u Španiju. Podaci Međunarodne organizacije za migracije pokazuju porast priliva migranata 2017. u ovu državu, tri puta veći nego 2016.
Crna Gora, kao dio tranzitne rute, vodi aktivnu politiku u ovoj oblasti, posebno zahvaljujući dobrom i preciznom planiranju aktivnosti i mjera u okviru pregovaračkog poglavlja 24. Pratimo dešavanja u vezi s migracijama i u tom kontekstu smo tokom proteklog perioda realizovali brojne aktivnosti u državi, a nastavljamo i intenzivnu saradnju s regionalnim i međunarodnim partnerima. Osim otvaranja centara za smještaj iregularnih migranata i tražilaca azila, koje smo otvorili u saradnji i uz značajnu finansijsku podršku EU, pripremili smo i plan aktivnosti u slučaju priliva većeg broja migranata i izbjeglica na granice Crne Gore, kao i Strategiju za integrisano upravljanje migracijama u Crnoj Gori za period 2017-2020, s ciljem daljeg unapređenja pravnog i institucionalnog okvira i jačanja administrativnih kapaciteta. U narednom periodu ćemo nastaviti modernizaciju granične infrastrukture, jačanje kapaciteta za upravljanje migratornim tokovima i intenziviranje saradnje sa susjedima o pitanju upravljanja granicama, upravo zbog činjenice da priliv migranata iz Azije i Afrike u Uniju neće prestati i moramo biti spremni za svaku buduću promjenu i povećanje broja izbjeglica i radnih migranata.
