U periodu kada se nakon prethodne prilično duboke recesije čak i ekonomije najrazvijenijih država
svijeta suočavaju s poteškoćama u postizanju značajnih realnih stopa rasta, Crna Gora se sasvim izvjesno
suočava s još većim izazovom – iznalaženjem izvora dugoročnog, adekvatno strukturiranog i održivog ekonomskog rasta i razvoja koji bi, uporedo s intenziviranim procesom evropske i euro-atlantske integracije, adekvatno pozicionirali crnogorsku ekonomiju na evropskom i svjetskom tržištu.
Ekonomska teorija, a ni praksa, ne poznaju univerzalan i upsješan odgovor ovakvom izazovu, ali osnovne ekonomske zakonitosti ukazuju da adekvatna valorizacija prirodnih resursa u kombinaciji s efektivnom
ekonomskom politikom, jačanjem konkurentnosti malih i srednjih preduzeća i podsticanjem investicija
značajno doprinose uspjehu procesa.
Upravo prepoznajući značaj novih investicija, posebno u infrastrukturu, Evropska unija već više od pet godina podržava pripremu i sprovođenje infrastrukturnih projekata posredstvom Zapadnobalkanskog investicionog okvira.
Ovaj instrument je oformljen kao posebna platforma za zajedničko finansiranje infrastrukturnih projekata bespovratnim sredstvima EU i kreditima međunarodnih finansijskih institucija. Podržavajući jasnu posvećenost Crne Gore sprovođenju infrastrukturnih projekata, EU je tokom prehodnog petogodišnjeg perioda posredstvom Zapadnobalkanskog investicionog okvira izdvojila preko 23 miliona eura bespovratne podrške za pripremu projektne dokumentacije za 26 infrastrukturnih projekata u Crnoj Gori.
Primjerom intenziviranog razvoja post-tranzicionih ekonomija Istočne Evrope, postalo je jasno da je dobra
infrastrukturna povezanost jedan od osnovnih preduslova za dinamičniji ekonomski rast i razvoj, posebno
manjih država kakva je Crna Gora. S druge strane, unapređenje infrastrukturne povezanosti je dugotrajan
i nadasve skup proces, čije okončanje bez podrške EU i ostalih međunarodnih partnera nije izvjesno u skoroj budućnosti.
Svjesna ograničenja i umanjenih mogućnosti država regiona da samostalno investiraju u razvoj infrastrukture na regionalnom nivou, EU je u okviru nove finansijske perspektive 2014-2020 namijenila oko
milijardu eura za bespovratnu podršku infrastrukturnim projektima koji doprinose boljoj povezanosti regiona.
U skladu s definisanom metodologijom EU sufinansira sprovođenje prioritetnih regionalnih infrastrukturnih
projekata, dok ostatak sredstava države obezbjeđuju iz kreditnog zaduženja i/ili alternativnog izvora finansiranja.
Upravo zbog toga je Zapadnobalkanski investicioni okvir postao glavni mehanizam čijim posredstvom EU
podržava sprovođenje infrastrukturnih projekata i u kontekstu tzv. Berlinskog procesa, kao uobličene inicijative kojom EU politički i finansijski podržava države Zapadnog Balkana u procesu pristupanja EU i unapređenja regionalne saradnje.
Projektna orijentacija čini ovaj novi vid saradnje EU i država Zapadnog Balkana jedinstvenim izvorom novih investicija u infrastrukturu koja će povezati države regiona, ali i region s ostatkom Evrope i svijeta.
Prepoznajući ovakvu priliku kao značajnu za finansiranje sprovođenja važnih projekata, Crna Gora je već
tokom 2015, prve godine primjene ovakvog pristupa Zapadnobalkanskog investicionog okvira, uspjela da podnese dvije uspješne projektne prijave koje je odobrila Evropska komisija. Kao rezultat uloženih napora, na Bečkom samitu su u okviru paketa od deset infrastrukturnih projekata koje će ove godine podržati EU predstavljena i dva projekta koja će se sprovoditi u Crnoj Gori.
Prvim projektom EU će sa 20 miliona eura sufinansirati polovinu od ukupno 40 miliona vrijednih radova na zamjeni signalnog sistema u željezničkoj stanici Podgorica i rekonstrukciju betonskih mostova na željezničkoj liniji Bar – Vrbnica.
Dodatnih 25 miliona eura EU je izdvojila za sufinansiranje 20% od ukupno 127 miliona eura vrijednih
radova na izgradnji crnogorskog dijela 400kV elektromreže koja povezuje Crnu Goru, Bosnu i Hercegovinu i Srbiju.
Ukupna vrijednost investicija u sprovođenje ova dva projekta je 167 miliona eura, od kojih je 45 miliona
bespovratna finansijska podrška EU.
Bez namjere preispitivanja ili potvrđivanja kenzijanskog modela agregatne potrošnje, evidentno je da će investicije u sprovođenje ova dva, ali i budućih infrastrukturnih projekata multiplikativno uticati na rast BDP-a, ali i na pozitivnu korekciju ostalih makroekonomskih indikatora.
Ovi i ostali infrastrukturni projekti stvaraju preduslove za intenzivniji razvoj turizma, poljoprivrede, uslužnih djelatnosti i malih i srednjih preduzeća kao osnovnih dugoričnih izvora rasta i razvoja crnogorske ekonomije.
Na dugi rok je ovakav scenario još izvjesniji, posebno računajući na podršku EU sredstvima strukturnih instrumenata u periodu nakon članstva u EU.
Dodatno, u kontekstu sprovođenja novog metodološkog pristupa Zapadnobalkanskog investicionog okvira u Crnoj Gori je pokrenut kompleksan i temeljan proces formiranja jedinstvene liste prioritetnih infrastrukturnih projekata.
U skladu s preporukama Evropske komsije, Vlada je na sjednici od 19. februara 2015. donijela Odluku o obrazovanju Nacionalne investicione komisije, krovnog tijela zaduženog za promovisanje sistematskog
planiranja investicija u infrastrukturu, koordiniranje aktivnosti koje se odnose na pripremu jedinstvene liste
prioritetnih infrastrukturnih projekata i razmatranje različitih mogućnosti finansijske podrške za pripremu i/ili sprovođenje projekata iz oblasti infrastrukture.
Na osnovu detaljnih uputstava za procjenu strateškog značaja i spremnosti projekata, u toku je priprema jedinstvene liste prioritetnih projekata za oblasti saobraćaja, energetike, zaštite životne sredine i društvene djelatnosti.
Ovakav sistematičan pregled infrastrukturnih projekata odražavaće prioritete opšte razvojne politike Crne Gore i biti osnova za predlaganje projekata za finansijsku podršku iz fondova EU i ostalih izvora finansiranja u narednom periodu.
Konačno i sasvim opravdano, za infrastrukturne projekte koje sprovodimo uz podršku Zapadnobalkanskog investicionog okvira s pravom se može reći da su značajan faktor za ostvarivanje dugoročnog, dinamičnog i održivog ekonomskog rasta i razvoja crnogorske ekonomije, ali i dokaz koristi koje dugoročno donosi proces pristupanja EU.
Autor teksta je Bojan Vujović, sekretar radne grupe 22 – Regionalna politika i koordinacija strukturnih instrumenata
Tekst je objavljen u časopisu “Diplomarius” koji izdaje Ministarstvo vanjskih poslova i evropskih integracija
