U okviru poglavlja 31, pregovori se vode o ukupnom bezbjednosnom i odbrambenom sistemu Evropske unije, radi očuvanja temeljnih i zajedničkih vrijednosti EU, jačanja međunarodne bezbijednosti i mira, kao i identiteta EU na međunarodnoj sceni.
Zajednička vanjska i bezbjednosna politika i Zajednička bezbjednosna i odbrambena politika zasnivaju se na strateškim dokumentima, na zakonskim aktima i posebno na pravno obavezujućim međunarodnim sporazumima.
EU regulativa u ovoj oblasti jeste ona koja proizlazi od političkih deklaracija, zajedničkih akcija, pozicija i sporazuma.
Da bi država članica bila u stanju da vodi politički dijalog u okviru Zajedničke vanjske i bezbjednosne politike ona mora uskladiti svoje domaće propise sa EU deklaracijama, mora učestvovati u EU akcijama i primjenjivati restriktivne mjere koje primjenjuje i EU.
Konkretnije, ovo poglavlje obuhvata politički dijalog sa EU, pitanja odnosa države kandidata sa EU i njenim institucijama, saradnju sa međunarodnim organizacijama (posebno sa Ujedinjenim nacijama i Savjetom Evrope), razvijen sistem kontrole naoružanja, evropsku bezbjednosnu i odbrambenu politiku usmjerenu na razvoj civilnih i vojnih kapaciteta za međunarodno spriječavanje sukoba i upravljanje kriznim situacijama, saradnju sa NATO savezom i borbu protiv terorizma.
Za sprovođenje ovih aktivnosti zadužena je Direkcija za EU koje funkcioniše u okviru Ministarstva vanjskih poslova i evropskih integracija, a čiji je osnovni cilj unaprijeđenje saradnje Crne Gore sa EU.
Direkcija se bavi poslovima koji se odnose na prikupljanje, čuvanje i stručnu obradu o političkim, bezbjednosnim i drugim aktivnostima EU.
Takođe, bavi se pripremom i učestvovanjem u razgovorima, konferencijama i okruglim stolovima iz oblasti političke saradnje sa EU, spoljne i bezbjednosne politike EU, pripremom materijala za informisanje Vlade o političkom dijalogu i spoljnoj i bezbjednosnoj politici EU.
Dodatno, jedna od relevantnih funkcija ovog tijela jeste i koordinacija i saradnja sa Stalnom misijom Crne Gore pri EU u Briselu i Delegacijom Evropske unije u Crnoj Gori.
Jedna od obaveza Ministarstva vanjskih poslova i evropskih integracija biće dalje razvijanje diplomatske službe, kao i unaprijeđenje same organizacije Direkcije za EU.
Trenutne administrativne strukture su male: Crna Gora ima 21 ambasadu, 6 stalnih misija i 2 generalna konzulata. Diplomatsku službu čini 238 službenika u Podgorici (89) i u inostranstvu (149).
Crna Gora je od nezavisnosti 2006. uspostavila bliske političke konsultacije sa državama članicama EU.
Institucionalni okvir za uspostavljanje političkog dijaloga je uspostavljen osnivanjem Savjeta za stabilizaciju i pridruživanje, odmah nakon stupanja na snagu Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju 1.maja 2010.
Crnu Goru je do sad priznalo 157 država, dok je sa 156 država uspostavila diplomatske odnose.
Crnogorska vanjska politika je karakteristična po dobrosusjedskim odnosima i regionalnoj saradnji. Naime, Crna Gora aktivno učestvuje u regionalnim organizacijama regiona jugoistočne Evrope, Centralnoevropske inicijative (CEI), Procesu saradnje u jugoistočnoj Evropi (SEECP) i Jadransko-jonske inicijative ( JJI).
Za ovo poglavlje je bitan i dio koji se tiče restriktivnih mjera. Restriktivne mjere predstavljaju svako ograničenje, posebnu naknadu (osim carina, domaćeg poreza ili administrativne naknade za pružene usluge) uslov, dozvolu, odobrenje ili drugu mjeru državnog organa koje za posljedicu imaju ograničenje spoljne trgovine.
U tom dijelu Crna Gora primjenjuje sve restriktivne mjere Savjeta bezbjednosti Ujedinjenih nacija i restriktivne mjere Evropske unije.
Crna Gora učestvuje u međunarodnim režimima kontrole izvoza i instrumentima neproliferacije oružja masovnog uništenja. To se odnosi na neproliferaciju i strategije za masovno uništenje-malokalibarsko i lako naoružanje (WMD/SALW).
Usklađenost sa međunarodnim obavezama u oblasti malokalibarskog i lakog naoružanja, uključujući i ciljeve Strategije o malokalibarskom i lakom naoružanju Crna Gora obezbjeđuje kroz nacionalno zakonodavstvo.
Što se tiče dijela koji se odnosi na nuklearne zaštitne mjere, Crna Gora je potpisnica Sporazuma o sveobuhvatnim zaštitnim mjerama i Dodatnog protokola sa IAEA (International Atomic Energy Agency je svjetski centar za saradnju u nuklearnom polju, uspostavljen je 1957. kao tijelo unutar Ujedinjenih nacija.
Sarađuje sa zemljama članicama i više partnera u cilju promocije sigurne i bezbjedne nuklearne energije). Saradnja sa međunarodnim organizacijama je na zavidnom nivou.
Crna Gora je članica Ujedinjenih nacija, OEBS-a, Savjeta Evrope, Svjetske trgovinske organizacije, Svjetske zdravstvene organizacije i ostalih važnih međunarodnih organizacija i sporazuma.
Takođe, na polju euroatlantskih integracija Crna Gora je u decembru 2009. pozvana u Akcioni plan za članstvo u NATO (MAP – The Membership Action Plan – NATO-a je program savjeta, pomoći i praktične podrške prilagođen individualnim potrebama zemalja koje žele da se pridruže Savezu.
Učešće u MAP-u ne mora prejudicirati bilo koje odluke Saveza na buduće članstvo).
Takođe, potpisivanjem Sporazuma o bezbjednosnim procedurama za razmjenu i zaštitu povjerljivih informacija sa EU dodatno se unaprijedila ova oblast.
Poslednji dio ovog poglavlja odnosi se na upravljanje civilnim i vojnim krizama.
Crna Gora je učestvovala u međunarodnim mirovnim misijama poput UNMIL (misija Ujedinjenih nacija u Liberiji, koje su osnovana septembra 2003. radi praćenja sporazuma o prekidu vatre), ISAF (NATO-sigurnosna misija u Afganistanu osnovana od strane Savjeta bezbjednosti Ujedinjenih nacija 20. decembra 2001.
Rezolucijom 1386, kao što je predviđeno Sporazumom iz Bona. Snage su angažovane u ratu u Afganistanu od 2001 do danas), i EU NAVFOR (Operacija Atalanta je mirovna misija u Somaliji, ona je ujedno i prva pomorska operacija EU).
Zajednička vanjska i bezbjednosna politika jeste jedno od važnijih poglavlja i zahtjeva jačanje Vladinih kapaciteta u cilju bolje koordinacije i ispunjavanja obaveza iz sporazuma i strateških dokumenata.
Uključivanjem Crne Gore u postojeće odbrambene i razvojne mehanizme i mirovne misije omogućava se neophodna saradnja, razvoj sopstvenih kapaciteta i otvaranje novih radnih mjesta.
Biće poteškoća, pa je saradnja s drugima neophodna
Crna Gora kao mala država će uvijek naići na poteškoće prilikom borbe protiv organizovane trgovine drogom, ilegalne trgovine oružja za masovno uništenje, cyber kriminala, ilegalnih migracija, kao i posebno ekoloških incidenata i prirodnih katastrofa.
Upravo iz ovih razloga potrebno je blisko sarađivati sa drugim državama, a euroatlanske integracije i integracija u evropsku bezbjednosnu arhitekturu su neki od djelotvonih mehanizama. Glavna predrasuda kada je u pristupanje EU, i samim tim i Zajedničkoj vanjskoj i bezbjednosnoj politici jeste činjenica da pored ekonomske dobiti koje zemlje „mladih demokratija“ ostvaruju ulaskom u EU, one isto tako imaju i određena ograničenja kada je u pitanju njihov suverenitet.
Kao integralni dio EU, zemlje Istočne i Centralne Evrope su morale u znatnoj mjeri ograničiti svoj suverenitet koji je, od ulaska u EU, prenešen na nadnacionalni nivo.
Proces prilagođavanja zemalja „mladih demokratija“ veoma je spor i mukotrpan i EU mora pokazati visoku dozu razumjevanja za postepeno usklađivanje procesa donošenja odluka.
Autor teksta je Nikola Đonović koordinator programa Demokratija u NVO Centar za građansko obrazovanje iz Podgorice. Tekst je objavio časopis Evropski puls.
