USPJEŠNO SPROVEDEN PROJEKAT WELCOME U OKVIRU PROGRAMA PREKOGRANIČNE SARADNJE CRNE GORE, ITALIJE I ALBANIJE

MEĐUNARODNI ODGOVOR NA ALARMANTAN PROBLEM MORSKOG OTPADA

Prema gruboj procjeni naučnika, oko 8 miliona tona otpada godišnje završi u moru. S obzirom na to da se ova količina odnosi samo na plastični otpad, problem otpada u okeanima i morima je zapravo mnogo veći, globalan i alarmantan. Milioni morskih životinjskih vrsta umiru godišnje usled otpada koji dospijeva sa priobalnog područja, putem rijeka, zbog nesreća morskog i vazdušnog saobraćaja i havarija koje se događaju na moru.

Za nas ovi podaci postaju još značajniji saznanjem da u Mediteranskom moru završi oko 230.000 tona otpada godišnje. Crna Gora učestvuje sa 8 kilograma otpada godišnje po stanovniku, po čemu i prednjači u odnosu na druge mediteranske zemlje. Otpad u moru je ozbiljna prijetnja cjelokupnom ekosistemu, jer 70% Zemlje čine vode. Zahvaljujući morskim strujama otpad se širi, te ne poznajući državne granice postaje svačiji i ničiji problem.

Ipak, rješenje ovog problema se nalazi na kopnu, a prije svega u međunarodnoj saradnji. Zahvaljujući Interreg IPA programu prekogranične saradnje za Italiju, Albaniju i Crnu Goru, institucije ovih zemalja su dobile priliku da doprinesu rešenju problema morskog otpada kroz projekat WELCOME.

Aktivnosti projekta su usmjerene na uklanjanje otpada sa plaža, praćenje stanja i selektovanje otpada, obnavljanje i ograđivanje dina korišćenjem drvenog otpada sakupljenog sa plaža i izradu Prekograničnog plana upravljanja otpadom iz mora radi uspostavljanja održivog i dugotrajnog sistema upravljanja morskim otpadom. Dvije crnogorske institucije su učestvovale u projektu – Morsko dobro i Institut za biologiju mora (Univerzitet Crne Gore).

Saradnica Instituta za biologiju mora, dr Milica Mandić, kaže da je glavni cilj projekta WELCOME usmjeren jna ponovno korišćenje drvenog otpada koji je sakupljen tokom akcija čišćenja plaža i obale, a sve u cilju formiranja anti-erozionih obalnih sistema kroz održiv i ekonomski prihvatljiv pristup.

„Pored čišćenja plaža, monitoringa stanja i kategorizacije otpada, jedan od projektnih zadataka je i simulacija transporta i akumulacije plutajućeg otpada u Jadranksom moru“, rekla je ona za Eurokaz. Prema njenim riječima, važnost projekta se ogleda u sakupljanju podataka o količini, kategorizaciji i distribuciji otpada na plažama koji će se koristiti za procjenu stanja morskog ekosistema u odnosu na zagađenje otpadom. Kako je pojasnila, Odlukom Evropske Komisije 2017/848 definisana je metodologija dostizanja dobrog stanja morskog ekosistema (GES – GoodEnvironemental Status) koji se procjenjuje na osnovu obrade niza postojećih podataka i obradom predloženih indikatora.

„Rezultati koji su dobijeni u okviru WELCOME projekta omogućili su da Crna Gora unaprijedi bazu podataka i procijeni nivo zagađenja mora i obale otpadom. Nažalost, rezultati su pokazali zabrinjavajuće stanje, ali su omogućili definisanje glavnih izvora zagađenja plaža i buduću definiciju mjera upravljanja u cilju smanjenja, prevencije i uklanjanja otpada sa obale“ istakla je Mandić.

Napominje da prosječna količina otpada na svim plažama, tokom svih šest sezona uzorkovanja pokazuje vrijednost u opsegu od 170-600 komada otpada na 100 metara dužine plaže. Ove vrijednosti su značajno iznad vrijednosti praga (tzv. „thresholdvalues“) koje su definisane na evropskom nivou i usaglašene između zemalja članica EU. Konkretno, svaka vrijednost iznad 20 komada otpada/100 metara dužine plaže označava da je stanje ekosistema obale narušeno i da je neophodno uvođenje mjera uklanjanja, smanjenja i preventive.

Prema indeksu čistoće plaža (CoastalClean Indeks – CCI) Blatna plaža 1 pripada grupi umjereno čistih plaža (CCI = 9.4), dok Igalo – Blatna plaža 2 pripada grupi prljavih plaža (CCI = 12). Plaže u oblastima Budve i Ulcinja spadaju u čiste plaže (CCI = 4; 4; 4.4; 3.4). Pješčane dine u svom prirodnom obliku nastaju u zaleđu plaže deponovanjem pješčanog nanosa, zbog čega imaju ulogu u očuvanju stabilnosti plaže od erozije. Na ovim područjima raste izuzetno rijetka vegetacija, pa se na djelovima Velike plaže kod nas u Crnoj Gori, gdje su dine očuvane, mogu naći biljke zaštićene domaćim zakonodavstvom i EU direktivama.

Rukovoditeljka službe za održivi razvoj u JP Morsko dobro, Aleksandra Ivanović, navodi da su u tom kontekstu od izuzetne važnosti aktivnosti koje su sprovedene na Velikoj plaži kroz projekat WELCOME, a koje se tiču rehabilitacije i biološke restauracije pješčanih dina kroz nasipanje pijeska, obnavljanja specifične flore koja prirodno nastanjuje ovo područje i postavljanja zaštitnih konstrukcija koje doprinose prirodnom formiranju dina.

Područje je opremljeno i informativno-edukativnim tablama, klupama i kantama za otpatke. Kreativnu dimenziju ovom projketu dali su nevladine organizacije izabrane na javnom pozivu radi postavljanja umjetničkih instalacija izrađenih od prirodnog i obrađenog drveta sakupljenog tokom akcija čišćenja plaža.

„Umjetničke instalacije zajedno sa drvenim ogradama, pasarelom i ostalom opremom, koje su dizajnirane i postavljene od strane ekoloških nevladinih organizacija Naša akcija, CEPS i Green Net, doprinose zaštiti ugroženih djelova pješčanih dina kroz podizanje svijesti javnosti o otpadu iz mora i značaju dina, što predstavlja jedan od ciljeva projekta WELCOME“, zaključila je Ivanović.

INTERREG IPA PROGRAM PREKOGRANIČNE SARADNJE ITALIJA-ALBANIJA-CRNA GORA 2014- 2020 NAZIV PROJEKTA: Održivost vodenih pejzaža ponovnom upotrebom otpada iz mora PRIORITET 3: Zaštita životne sredine, upravljanje rizicima i nisko ugljenička strategija SPECIFIČNI CILJ 3.1: Jačanje prekogranične saradnje u vezi sa strategijama o vodenim područjima UKUPNA VRIJEDNOST PROJEKTA: 909.249,32 EUR PERIOD REALIZACIJE: 3. april 2018. – 31. decembar 2020

Autorka: Borka Lješković, nacionalna kontaktna osoba za Interreg MED