Euroskeptična Vlada Islanda obavijestila je krajem prošle sedmice Evropsku komisiju da odustaje od ulaska u EU. Kao razlog navela je da se interesi Islanda mogu bolje ispuniti izvan evropske zajednice, ali da ostaju privrženi najtešnjoj saradnji sa članicama.
Sagovornici Portala Analitika pričaju o razlozima odustajanja Islanda od EU, ali i nekim sličnostima i razlikama sa Crnom Gorom. Bogata i uređena evropska društva sve češće stavljaju nacionalne i ekonomske interese ispred interesa Evropske unije.
Tako je jedna od najmanjih država Evrope sa svega 320.000 stanovnika, pratila iskustvo Norveške i obavijestila javnost da prekidaju pregovore oko priključenja EU.
Sve to uprkos činjenici da su otvorili 27 od 33 poglavlja i zatvorili 11 ključnih.
„Interesi Islanda mogu se bolje ispuniti izvan EU“ napisao je na svom web sajtu ministar vanjskih poslova Islanda Bragi Sviensson, države koja je prva priznala nezavisnost Crne Gore.
Iz tamošnje Vlade je objašnjeno da zbog niskih kvota za ribarstvo i poljoprivredu, nije im u interesu da budu članice EU, slično kao njihova vikinška braća Norvežani.
Sagovornici Portala Analitika, objašnjavaju da osim toga što bi u EU bili primorani da proizvode manje ribe i hrane, postoje još razloga zbog čega su odbili da budu dio evropske zajednice.
Island kao Slovenija iz SFRJ
Direktor beogradskog Centra za etničke odnose Dušan Janjić, kaže da je glavni razlog što Island ne želi u EU, što ga je pogodio sindrom „Slovenija“ iz vremena bivše SFRJ.
“Islanđani misle da sve imaju, i da im EU ništa ne treba.To je država sa izuzetno informatički pismenim stanovništvom i velikim standardom, daleko iznad nekog EU prosjeka. Tamo svi građani, preko društvenih mreža, učestvuju u odlučivanju. Islanđani su jednu od Vlada smijenili preko društvenih mreža i izabrali novu. Islanđani, jednostavno, ne žele da dio svog standarda podijele sa EU. Mala društva koja dobro žive postaju vremenom ksenofobična, pa me Island neodoljivo podsjeća na Sloveniju iz bivše SFRJ, kazao je Janjić za Portal Analitika.On ističe da je Island stekao bogatstvo upravo saradnjom sa Evropskom unijom, ali da će odustajanjem izgubiti neke benefite.“Niko neće sankcionisati Island, ali neće moći više da svoje proizvode od ribe prodaju po povlašćenim uslovima i neće moći da zadrže postojeći nivo bogatstva. To će biti veliki udar na njihovu ekonomiju. Dakle, odustajanje smatram kao pobjedu ksenofobije i krajnje desnih snaga. Tim putem, odustajanjem od EU, ne smije da krene Crna Gora, objasnio je Janjić.
Plata na Islandu 4.500 eura
I zaista, Island je država koja je daleko iznad evropskog prosjeka. Sa prosječnom platom od 4.500 eura i bruto društvenim proizvodom od 41.000 dolara po glavi stanovnika tri puta su bolji od najvećih zemalja EU.
Takođe, investicije, mahom iz Engleske, su privukli relativno niskim porezima u poređenju sa ostalim članicama OECD-a (okuplja najbogatije zemlje svijeta), ali u isto vreme očuvao je nordijski sistem blagostanja koji pruža univerzalnu zdravstvenu zaštitu i visoko obrazovanje za svoje stanovnike. Poređenja radi, BDP Crne Gore je oko 5.000 eura po glavi stanovnika, a prosječna plata oko 480 eura.
Teško napraviti poređenje Islanda i Crne Gore
Zbog toga, predsjednik Odbora za evropske integracije Slaven Radunović smatra da se veoma teško može napraviti paralela između Islanda i Crne Gore.
„Na jednoj strani imamo jednu od najbogatijih evropskih država, sa sistemom u velikoj mjeri usklađenim sa EU, a na drugoj strani državu koja mora da sprovodi brojne reforme i promijeni političku volju, kako bi dostigla evropske standarde. Zajedničko nam je to što smo male države, ali je Island uspio na mnogo bolji način da valorizuje svoje prirodne resurse. Crna Gora nije umjela sama da se izbori sa teškim izazovima i to je očigledno. Zbog toga je Evropska unija tu – da postavi pravila i standarde, a Crna Gora da im se povinuje, za njeno dobro. Mi nismo sposobni da izgradimo sistem evropskih vrijednosti, osiguramo vladavinu prava i postavimo temelje demokratije, bez njihove pomoći. Da smo mogli, imali smo dosta prilika dosad”, rekao je Radunović Portalu Analitika.
Island članica NATO-a od 1950.godine: Ono što je karakteristično za Island je da je članica NATO pakta, ali vojnici te zemlje ne učestvuju u NATO misijama. Najsjevernija nordijska država nema regularne oružane snage. Funkciju odbrane, od 1950.godine, vrši NATO baza u Keflaviku, koju uglavnom popunjavaju pripadnici američke vojske. Island ima Obalsku stražu (Landhelgisgæslan) i specijalnu jedinicu (Sérsveitin), koja je poznata pod imenom Víkingasveitin koja se nalazi pod patronatom ministarstva pravde.Iako su Islanđanima najbliži Danci i Norvežani, najviše stranih ulaganja potiče iz Velike Britanije.
Uticaj Britanije na Island
Prema mišljenju ekonomskog analitičara Siniše Lekića, upravo veličina investicija iz Engleske utiče na ponašanje Islanda u vezi EU.
„Island je zemlja koja je nakon ekonomskog kolapsa prije pet godina krenula koracima oporavka.Ne zaboravimo da je tamošnji finasijski kapital uglavnom engleskog porijekla,što zbog blizine i ne čudi.Uticaj Velike Britanije na ovo pitanje je od vrlo važnog značaja. Engleska ekonomija je, u posljednje vrijeme zabilježila veliki skok BDP-a, i unatoč slabim ekonomskim uticajem EU uspjela svoju ekonomiju izvesti na pravi put.Očigledno da se izlaz iz krize može naći i van EU“, kaže za Portal Analitika Siniša Lekić.
Prema njegovom mišljenju, zaključak ovog odgovora Islanda Evropi, je da svaka zemlja budući član, treba dobro da vidi svoj interes u tom savezu.
„A, ne da slijepo misli da je učlanjenje izlaz iz svih problema i stoga i Crna Gora mora u tom svijetlu treba da gleda i svoj put ka Evropi.To što smo mi potrčali i u određenim okolnostima uveli euro ne znači da smo bliži EU i da trebamo slušati sva pravila EU jer ona su skrojena po njihovoj mjeri i za njihove potrebe, a kako ćemo se mi uklopiti u taj okvir, na nama je da odlučimo, poručio je Lekić.
Naravno da Island nije uvijek imao isti stav prema ulasku u EU i prelasku na zajedničku evropsku valutu.
Zbog žestoke finansijske krize, Island je zatražio prijem u EU 16. jula 2009. godine.
Najmanja nordijska zemlja bila je teško pogođena ekonomskom krizom nakon kraha američke investicione banke Lehman Brothers, koji je uzrokovao i potpuni slom tri njihove najveće banke.
Bez efektivnog nadzora, islandske su banke uzimale masovne jeftine zajmove u inostranstvu. U maju 2013. godine, nakon pobjede desničarskih snaga,Vlada je odlučila da zamrzne pregovore sa EU.
Izvor: Portal Analitika
